مشکلات و اختلالات رفتاری در کودکان
اختلالات رفتاری در کودکان داراي شيوع بالا و قابل توجهي است و با وجود اينكه بعضي از مشکلات رفتاری کودکان با رشد كودك كاهش مييابد، ولي بسياري از آنها از جمله عدم تمركز در كودكان آينده آنها را بطور جدي متأثر مينمايند و ناتواني هاي دوران بزرگسالي را بهمراه خواهند داشت. تجربه هاي نخستين زندگي، بنيان سلامتي يا بيماري رواني افراد را در بزرگسالي پي ريزي مي كنند، از اين رو مداخله كارآمد در دوران كودكي نه تنها سازگاري كنوني كودك را بهبود مي بخشد، بلكه كاهش چشمگير اختلالات رفتاري آينده را نيز در پي دارد.
براي درك هر چه بيشتر مسائل دوران كودكي و نوجواني، مطالعه ي تحول بهنجار و دقت در رفتار شناسی کودکان مشکل دار شايد بهترين راهنما است، زيرا كودك پيوسته در حال تحول است. شناخت مراحل تحول بهنجار و آگاهی از دانش روانشناسی کودک و نوجوان و رفتار شناسی کودکان به درك بيشتر و بهتر مفهوم نابهنجاري كمك شاياني مي كند. كودكان با افزايش سن دچار تغييرات جسماني و رواني مي شوند.
اگر چه در بين صاحبنظران از نظر چگونگي طي مراحل مختلف رشد اختلاف نظرهايي وجود دارد ولي اغلب نظريه هاي مطرح شده در زمينهي رشد كودك بر سر مواردي كه در پي ميآيند توافق دارند. ـ رشد به تغيير در طول زندگي اشاره دارد. اين تغيير ممكن است كيفي و يا كمي باشد. ـ رشد شامل رشد جسماني، هيجاني، شناختي و اجتماعي ميشود. ـ رشد نتيجهي تعامل بين متغيرهاي بيولوژيكي، روانشناختي و اجتماعي ـ فرهنگي است.
در هر جامعه ای سلامت کودکان و نوجوانان از اهمیت ویژ های برخوردار بوده است و تامین بهداشت روانی به آنان کمک می کند تا از نظر روانی و جسمی سالم و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند.کودکان با اختلال رفتاری بخشی از افراد جامعه را تشکیل می دهند. ازنظر روانشناسی کودک اختلال های رفتاری و روانی دوران کودکی و نوجوانی دربرگیرنده رفتارهایی هستند که دائمی بوده و با سن فرد متناسب نمی باشند و منجر به تضادهای اجتماعی، نارضایتی و ناشادی فردی و شکست درتحصیل می شود.
این اختلالات حاصل تعامل کودک با محیط وی است. مشکلات رفتاری در دوران کودکی و بیماری های روانی در کودکان ، پیش بینی کننده افزایش احتمال ابتلاء به اختلالات روان پزشکی در دوران نوجوانی و بزرگسالی است.
با رویکرد روانشناسی کودک و نوجوان ، نشانه های اختلالات رفتاری در کودکان به 5 زیر گروه طبقه بندی شده است که عبارتند از :
1- پرخاشگری/ بیش فعالی در کودکان
2- اضطراب / افسردگی در کودکان
3- ناسازگاری اجتماعی کودک
4- رفتار ضد اجتماعی کودکان
5- اختلال کمبود توجه در کودکان
عواملی چون جنسیت، سن، پایه تحصیلی، تحصیلات والدین، شغل والدین، ترتیب تولد، بعد خانوار، شهری یا روستایی بودن، وضعیت تحصیلی کودک، وجود مشکلات خواب و مشکلات جسمی، جدایی والدین، فقدان والدین، سوء رفتار با کودک و یا حضور در خانواده ای که سوء رفتار صورت می گیرد، وضعیت اقتصادی، با بیماری های روانی در کودکان مرتبط می باشد.
بعلاوه بین وجود اختلالات رفتاری و هیجانی در کودکان و به کارگیری روش تنبیه بدنی و خشونت در مقابله با رفتار کودکان رابطه ای مشاهده شده است که میتواند ناشی از ناآگاهی والدین از نحوه برخورد با کودک براساس دوره رشد و تکامل باشد و همین مسأله دلایل بروز برخی از رفتارهای غیر عادی و بیماری های روانی در کودکان می باشد؛ به طوری که والدین در مقابل رفتارهای متنوع مراحل رشد با برخوردهای نادرست و تربیتی ناصحیح با آنها از روش تنبیه بدنی و خشونت استفاده می کنند که منجر به تشدید مشکل رفتاری – هیجانی در کودک میگردد.
تحقیقات حوضه ی روانشناسی کودک و نوجوان نشان می دهد که تا قبل از سن بلوغ ميزان مشکلات رفتاری کودکان پسر بيشتر از دختران است و پس از سن بلوغ اين ميزان تغيير كرده و شيوع اختلالات رفتاری در زنان بيشتر از مردان مي شود.
معرفی اختلالات یادگیری در کودکان
اختلالات یادگیری در کودکان یکی از موارد مهم سنین کودکی است. والدین، به طور معمول همیشه درگیر مشکلات فرزندانشان هستند و این درگیری ها در تمام خانواده های شهری و روستایی، پولدار و بی پول، تحصیل کرده یا معمولی وجود دارد فقط نوع و شدت آن با هم متفاوت است. عدم تمركز در كودكان ، اضطراب و عدم برقراري ارتباط مناسب با معلم و همكلاسي تاثير مخربي بر عملكرد تحصيلي كودك دارد و گاهی با رفتار ضد اجتماعی کودکان همراه است. در كودكاني كه بهره هوشي طبيعي دارند، كاهش عملكرد تحصيلي ميبايست با دقت بيشتري مورد بررسي قرار گيرد تا علت دیر آموز بودن کودک به درستی تشخیص داده شود.
دیرآموز اصطلاحی است که براي اطلاق به کودکی با مشکلات یادگیري به کار می رود و منظور یادگیرنده ایست که مطالب را کندتر و آهسته تر از متوسط همسالان طبیعی خود فرا می گیرد. چنین کودکی داراي قواي هوشی طبیعی است که به هر دلیلی مطالب را کندتر از آنچه متناسب سن او است یاد می گیرد.
بسیاري از دانش آموزانی که از عهدة برنامه درسی برنمی آیند در محیط هایی بوده اند که آنها را براي رویارویی با انتظارات نظام آموزشی مهیا نساخته است. نتیجه ي چنین حالتی آن خواهد بود که کودکان از همان ابتداي ورود به مدرسه از برنامه درسی عقب می افتند، وقتی براي دانش آموزي احساس عدم توانایی در رقابت کردن بوجود آید موجب دلسردي از یادگیري و در نهایت کناره گیري از درس و مدرسه می شود.
گروهی از دانش آموزان بدلیل ناتوانی هاي جسمی، اجتماعی و محدودیت هاي شناختی یا هوشی در پیشرفت تحصیلی مطابق با برنامه درسی با مانع روبرو می شوند البته ممکن است این دسته در پاره اي از دروس در حد متوسط و معمول و یا بالاتر باشند و مشکل آنها صرفآ در بعضی از مواد درسی است.
تاريخچه افت تحصیلی و كاهش عملكرد تحصيلي همراه با رفتارهاي غير انطباقي ديگر كودك ميتواند يك معيار قابل قبول در اختلالات رفتاری در کودکان باشد. درك رفتار كودك بدون واقف شدن به نقش افراد مهم زندگي كودك غير ممكن است. كودكان به ندرت به خاطر مسائل روانشناختي خود به جستجوي كمك بر ميآيند و اين بعهده بزرگسالان است كه از جانب آنان اقدام نمايند. پدر و مادر و اولياء مدارس از افراد مهم و كليدي در اين زمينه مي باشند.
والدين ممكن است احساس كنند هر مشكلي بر توانائي آنان به عنوان پدر و مادر منعكس مي گردد. والدين غالبا” مشكل را قطعي تلقي نمي كنند و انتظــار آنها اين است كه كودك بزودي از اين مرحله بگذرد. ورود به دبستان غالبا” زماني است كه اختلالات رفتاری در کودکان و به دنبال آن مسائل مربوط به اختلالات یادگیری در کودکان براي نخستين بار شناخته مي شوند. يكي از دلايل آن اين است كه رفتاري كه در خانه تحمل ميشود، ممكن است در مدرسه قابل تحمل نباشد.
در اكثر موارد تفاوتهاي رفتار بهنجار و نابهنجار، به وضوحي كه در مورد بزرگسالان تعيين مي شود، قابل تفكيك نيست. تمام كودكان گاهي رفتار غيرانطباقي از خود نشان ميدهند و زماني اين رفتار به عنوان اختلالات رفتاری نابهنجار تلقي مي گردد كه بطور تكراري روي دهد و در كاركرد خود فرد يا ديگران اختلال ايجاد نمايد.
اكثر اوقات عدم تمركز در كودكان ، اضطراب و عدم برقراري ارتباط مناسب با معلم و همكلاسي مشکل یادگیری در کودکان را ایجاد می کند، در كودكاني كه بهره هوشي طبيعي دارند، كاهش عملكرد تحصيلي ميبايست با دقت بيشتـــري مــورد بررسي قرار گيرد، تاريخچه عدم موفقيت تحصيلي همراه با رفتارهاي غير انطباقي ديگر كودك ميتواند يك معيار قابل قبول در اختلالات یادگیری در کودکان باشد.
بر این اساس كودك با اختلالات رفتاری را كودكی می‌داند كه رفتارهایش به اندازه‌ای نامناسب است كه شركت او در كلاس درس، باعث از هم گسیختن حواس یا آشفتگی ذهنی سایر همكلاسان باشد و نیز فشاری بیش از حد به معلم وارد كند.
مشکلات رفتاری کودکان در صورت نامتناسب بودن با سن فرد، شدید، مزمن یا مداوم بودنش و گستره آن شامل رفتارهای بیش‌فعالی و پرخاشگرانه تا رفتارهای گوشه‌گیرانه است. ویژگی این‌گونه مشکلات رفتاری کودکان این است كه اولا تاثیر منفی بر فرایند رشد و انطباق مناسب كودك با محیط دارد، ثانیا مزاحمت برای زندگی دیگران به وجود می‌آورد.
تشخیص اختلال یادگیری و رفتار شناسی کودکان دیرآموز :
-در درك مفاهیم یادگیري مطالب، کندتر از متوسط شاگردان کلا س هستند.
-در تشخیص روابط پیچیده ضعیف اند.
-از درك مفاهیم انتزاعی عاجزند.
-براي یادگیري مطالب درسی به تمرین بیشتري نیاز دارند.
-دامنه معلومات عمومی آنان نسبت به همسالا ن خود محدودتر است.
-نسبت به همسالا ن خود خزانه لغات محدودتري دارند و از دستور زبان ساده اي که ویژه دانش آموزان کوچک تر است استفاده می کنند.
-در خواندن و فهمیدن کتاب هاي درسی با مشکل مواجهه اند.
-در انجام تکالیف درسی معمولا دو تا سه سال از همسالا ن خود عقب ترند و دچار افت تحصیلی می شوند.
ویژگیهاي عاطفی کودکان دیرآموز:
–اعتماد به نفس آنها پایین است
-ضعف در انگیزه دارند
-دامنۀ توجه آنها پایین است
-خودارزشمندي ندارند
-به بازي توجه ویژه دارند
-محبت پذیر هستند
مشکلات عاطفی که باعث اختلالات رفتاری در کودکان می شوند
معمولا مشکلات عاطفی و هیجانی و بیماری های روانی در کودکان به شکل اختلالات رفتاری در کودکان نمایان می شود. بعضی از آنها به مرور کمرنگ شده و حل می شوند و بعضی نیز اگر درمان نشوند اغلب تا پایان عمر او را گرفتار خود خواهد کرد و اگر ادامه یابند مانع رشد طبیعی کودک شده یا آن را به تاخیر می اندازند.
این ناسازگاری ها معمولاً در مقابل عوامل نامطلوب محیطی ظاهر می‌شوند و می‌توان گفت عکس العمل یا پاسخی هستند که کودک به شرایط نامطلوب خانوادگی یا اجتماعی خود نشان می دهد. هر گاه فشار عوامل نامساعد بیش از توانایی و مقاومت یا قدرت سازگاری کودک باشد، در او واکنش های غیرعادی ایجاد کرده و باعث بحران‌های عاطفی حاد ولی گذرا و ناپایدار می شود.
به عبارت دیگر در اکثر موارد چون عوامل نامطلوب مدت زیادی باقی نمی‌مانند، کودک خود به خود و به تدریج بهبود یافته و به رفتار عادی برمی‌گردد، ولی اگر این عوامل پابرجا باشند کم‌کم واکنش های غیرعادی کودک شدت یافته و به صورت ناسازگاری شدید و رفتار ضد اجتماعی کودکان بروز می‌کند.
از عوامل روانی موثر در اختلالات رفتاري می توان به موارد زیر اشاره نمود:
تعارض : یعنی فرد در مقابل دو هدف قرار گرفته که قادر به انتخاب یکی نیست پس با انتخاب یکی در مقابل دیگري احساس محرومیت می کند و موجب پدیدار شدن فشار و ناراحتی می شود.
ناکامی: منظور ناراحتی شدید از نرسیدن به یک هدف است. وقتی براي رسیدن به چیزي از لحاظ روانی برنامه ریزي می کنیم و به آن نرسیم دچار سرگردانی شده و موجب ناراحتی می شود .
استرس: هنگامی که مجموعه اي از عوامل روانی درونی و بیرونی در ذهن فرد تبدیل به ساختار تهدید کننده یا آسیب روانی می شود موجب ایجاد فشار و ناراحتی روانی می شود.
این اختلالات رفتاری در کودکان از نظر روانشناسی کودک و نوجوان ، بر اساس دوره های مختلف سنی تقسیم بندی شده اند.
تقسیم بندی ناسازگاریها و مشکلات رفتاری کودکان در دوره های مختلف سنی
طبقه بندي و تشخيص مسائل و مشكلات كودكان و نوجوانان امري دشوار است زيرا اين مسائل تحت تأثير عوامل فرهنگي قرار دارند و گاهي از نظر ملاك هاي تشخيصي با يكديگر همپوشي دارند، داراي ارتباط تنگاتنگي با يكديگر هستند و بر هم تأثير ميگذارند. عليرغم تمامي اين مشكلات طبقه بندي هاي گوناگوني از اختلالات دوران كودكي و نوجواني صورت گرفته است.
- مشکلات رفتاری کودکان در دوران اوایل کودکی ( تولد تا 3 سالگی):
اغلب با واکنش های جسمانی- روانی بروز می کند مانند اختلالات گوارشی به صورت تهوع، استفراغ، اسهال، دل درد، یبوست، بی اشتهایی، لاغری و گاه اضطراب، نگرانی، بی قراری، کم خوابی و یا بدخوابی. این علایم در صورت تکرار زیاد، کم کم موجب تضعیف یادگیری های جدید در کودک می شوند.
- مشکلات رفتاری کودکان مربوط به دومین دوره ی کودکی( 4 تا 6 سالگی ):
در این دوره اغلب به صورت ترس، انواع عادت های نامطلوب مانند مکیدن انگشت و اشیا، ناخن جویدن ،شب ادراری، پرخاشگری و تخریب اسباب بازی ها یا وسایل خانه و گاه به صورت بی اشتهایی، بد خوابی، اختلالات گویایی از جمله لکنت زبان و اختلال در ارتباط کودک با سایر افراد خانواده، مشخص می شود.
- مشکلات رفتاری کودکان مربوط به سومین دوره ی کودکی ( 7 تا 11 سالگی ):
در این دوره اغلب به صورت دروغ گویی، دزدی، امتناع از رفتن به مدرسه، استمنا، تیک زدن، گریه و خنده های غیرعادی، خود را به مریضی زدن، مشکلات تحصیلی به ویژه در دیکته و ریاضی و نظایر آن بروز پیدا می کند. اختلالات یادگیری در کودکان با شروع دوران مدرسه نمود بیشتری پیدا می کند.
بايد توجه داشت كه كودك تنها يك پاسخ دهنده ي منفعل به محرّكها نيست، بلكه شيوه هاي خاصي را براي ارائه ي پاسخ ها برميگزيند، به طوري كه به نظر ميرسد پاسخهاي او با هدف شكل گيري يك يادگيري مناسب طرّاحي شده اند.
برای تشخیص زودرس ناسازگاری ها و بیماری های روانی در کودکان و درمان فوری آنها، اغلب نیاز به مراجعه به روانشناس کودک و مشاور و همراهی والدین با آنها در اجرای نکات روانشناسی کودک و نوجوان دارد.
نوشته های مشابه
اهمیت روانشناسی کودک
پرخاشگری در کودکان،بایدها و نبایدها
چگونه ناخن کودک را کوتاه کنیم؟
ترس کودکان از کوتاه کردن مو ، راهکارها
روش برخورد با تف کردن کودک
لینک اینستاگرام:
https://www.instagram.com/p/BfV2ygEFoDL/
