ویژگی های خانواده کارا و سالم
خانواده سالم خانواده اي است كه به طور بنيادين از سلامت و آرامش رواني و معنوي هر يك از اعضاي خانواده حمايت مي كند.
- در خانواده سالم فضاي مقتدرانه اي وجود دارد اما اين اقتدار انعطاف پذير نيز هست. بدين معني كه قبل از اين كه تصميمي گرفته شود كه بر تمامي اعضاي خانواده تاثیرگذار باشد نظر ديگران شنيده مي شود و هر عضو احساس خود را كه بر تصميم گيري تاثیرگذار است، بيان مي كند.
- در خانواده سالم براي هر عضو خانواده فرصت مناسبي وجود دارد كه بتواند با ديگران دور هم جمع شوند و زماني را با يكديگر سپري كنند. اعضای خانواده با مشاركت در اين لحظه ها، احساس مي كنند عضو خاص و پذيرفته شده خانواده هستند. البته فقط با هم بودن، آن هم به مدت طولاني به معني ارزشمند بودن آن زمان نيست بلكه والدين و فرزندان در آن لحظه به تبادل فكرها، احساس ها و عقايد خود مي پردازند.
- در چنين خانواده هايي به فعاليت هاي تفریحی شادي بخش، بازي و سرگرمي، به اندازه فعاليت هاي مسئولانه اي از قبيل امور روزمره خانه داري، وظايف خانوادگی، كارهاي مدرسه و مشاغل خارج از خانه، اهميت و ارزش داده مي شود.
- خانواده سالم احساس هاي يكديگر را مي پذيرند و نه تنها اجازه مي دهند كه اين احساس ها ابراز شوند بلكه يكديگر را تشويق مي كنند تا افزون بر بروز احساس هاي غم و خشم، دامنه وسيعي از احساس ها، نشان داده شوند. بروز اين احساس ها فقط محدود به كلام و صحبت كردن درباره آنها نيست، بلكه خانواده، پذيراي احساس هايي مانند گريه كردن، در آغوش گرفتن يا حتي فرياد اعتراض سر دادن نيز هست.
- در خانواده سالم احساسات رنج آور از قبيل ترس، خجالت، خشم، غم، تنفر و… براي مدت طولاني دوام نمي يابند. اگرچه اعضاي خانواده تشويق مي شوند كه احساسات خود را بروز دهند ولي اين ابراز احساسات در جهت كار كردن بر روي احساس هاي مزبور و رهايي از آنهاست. اين بدين معني است كه آنها براي مثال ضمن اين كه مي آموزند خشم خود را به شكل مناسب ابراز نمايند، بخشيدن را هم ياد مي گيرند.
- در خانواده هاي سالم براي برآوردن نيازهايی از قبيل مورد تأييد واقع شدن، جلب توجه و محبت، صميميت و… از امكانات مادي استفاده نمي شود، از طرفي كمبود امكانات مادي مانع جدي براي برآوردن نيازهاي معنوي نيز محسوب نمي شود.
- افراد در خانواده سالم به شكل آشكار و صادقانه اي با يكديگر در ارتباط هستند. دروغ و پنهان كاري در روابط آنها جايي ندارد، فرزندان يا اعضاي خانواده ياد مي گيرند كه حقيقت را بگويند، بدون توجه به اين كه راستگويي تا چه اندازه ممكن است براي آنها دردناك و دردسرآفرين باشد.
- معمولاً در خانواده ها موارد حساسيت برانگیزی وجود دارد كه حرف زدن درباره آنها بسيار مهم است. در خانواده هاي سالم، با اعضا به روشني در اين خصوص صحبت مي شود حتي اگر مطرح كردن آنها برایشان دشوار باشد. مواردي از قبيل: وضعيت مالي خانواده، بيكاري و از دست دادن شغل، سوابق جزايي، خاطرات لطيف و شيرين، مسائل جنسي، وجود بيماري مزمن، مرگ يا نقص عضو اطرافيان و…
- خانواده سالم خود را مانند گروهي از افراد مي بيند كه لازم است اعضاي آن براي زندگي و رشدي مؤثر و مفيد همانند مجموعه اي واحد با يكديگر همكاري كنند.
- در خانواده سالم به هر يك از اعضا امكان رشد و بالندگي داده مي شود. بنابراين تا حد امكان، شرايط مادي و وسايل رفاهي هر عضو خانواده در فضايي از تشويق، حمايت، عشق و محبت كه لازمه رشد و موفقيت هستند فراهم مي شود و جالب اين كه اعضاي خانواده اين را «تا حد امكان» درك مي كنند و بيش از توان مالي خانواده انتظاري ندارند.
- تشويق خوبی ها هميشه بيشتر از سرزنش بدی هاست .
- ارتباط افراد ، واقعی و همراه با احساس و اعتماد است .
- مسئوليت کار در خانواده معقول و منصفانه تقسيم شده است .
- قوانين با دخالت همگان(همه اعضاء خانواده) تهيه و تنظيم می شوند .
- خانواده با محيط خارج در ارتباط سازنده و احترام آمیری قرار دارد .
- آسيب ها و سوانح را خانواده برای رشد شخصيت و توان افراد بکار می برد.
- خانواده برنامه ریزی دارد . افراد مدام مشغول واکنش نشان دادن به وقايع نيستند .
- اعضای خانواده برای خويشتن و ديگران احترام قائلند و به نیازهای دیگران حساسند.
- همه ی افراد در مراسم سنتی و فاميلی شرکت می کنند.
- خانواده ، دوستان خوب دارد .
- برنامه ی اقتصادی خانواده برای اعضا مشخص و قابل فهم است .
- تغذيه در خانواده مهم و مد نظر است .
- افراد خانواده برای خود و ديگران وقت قائل می شوند.
خانواده همانند جامعه اي است كه فقط با تغيير هر يك از اعضاي آن به تغيير بنيادي دست خواهد يافت. اگر تمايل داريد خانواده خود را به منظور كمك به آنها تغيير دهيد، لازم است بدانيد فقط و فقط با ايجاد تغيير در خود، مي توانيد امكان اين تغيير را فراهم آوريد.
یك خانواده ی سالم چگونه خانواده ای است ؟
نظام خانوادگی را نیز می توان به نظام ” باز و بسته ” تقسیم كرد.
«در نظام باز خانوادگی»
الف- سطح ارزش اعضاء خانواده بالاست و هر یک از اعضاء ارزش دیگری را درك می كند و به او احترام می گذارد.
ب – ارتباط اعضاء خانواده با یکدیگر صادقانه ، روشن و مستقیم است. از بیان مطالب ترسی ندارند و مقاصد خود را به وضوح بیان می کنند.
ج – قواعدی كه حاكم بر خانواده است انسانی ، قابل انعطاف و تغییر ناپذیر است. هر یک از اعضاء خانواده می تواند آزادانه نیازها و خواست خود را بیان كند و پذیرای انتقاد سایرین باشد.
نظام بازخانوادگی محلی مناسب برای رشد اعضاء و تبادل نظر و بالندگی است. در این خانواده هر فردی به تناسب توان و استعداد خود رشد می یابد و پیشرفت می کند.
«در نظام بسته خانوادگی »
الف – ارزش اعضاء خانواده پایین است . هر كدام از اعضاء ، دیگری را تحقیر میكند و به او احترام نمی گذارد.
ب – ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر غیر صادقانه و مبهم است. معمولاً اعضاء خانواده یکدیگر را سرزنش می کنند و مطالب را به صورتی پوشیده و به اصطلاح مبهم بیان می کنند.
ج – قواعد حاكم بر خانواده غیر انسانی ، خشك و تغییرناپذیر است. هر كس در این خانواده به فكر خویش است و توجهی به نیازها و خواسته های سایر اعضاء ندارد .
در نظام بسته آشفتگی مشهود است. گرچه خانواده ها مشكلات خود را در قالب مشكل یکی از اعضاء و غالباً كودكان و نوجوانان بیان می دارند ولی باید مشكل را در ساخت خانواده و نظام آن و در شبكه ارتباطات خانوادگی جستجو كرد.
در خانواده هایی كه مشكل دارند خانواده درست سازمان نیافته ، هر یك از اعضاء نقش خود را درست ایفا نمی كند ، دارای شبکه ارتباطی مناسبی نیست.
لازم به ذكر است كه شبكه ارتباطات فقط شامل پیام کلامی نمی شود. بلكه شامل وضعیت بدن ، اشارات و علائم و حتی نحوه لباس پوشیدن و آراستگی ظاهر نیز هست .
بررسی ویژگی های خانواده سالم
در نظامهای سالم خانوادگی ، نقشها هم سالم هستند و فرزندان از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند. پدر و مادر نقش آموزگاران را بازی می كنند، روی فرزندان خود وقت صرف می كنند ، به آنها توجه می نمایند و آنها را جهت می دهند.
در نظامهای سالم خانوادگی نقشها انعطاف پذیرند و دست به دست می شوند . حركت آرام و آهسته است ، تبادل افكار با یكدیگر دارند، روابط آنها با هم ملایم است . مادر ممكن است در یک زمان بر اساس اقتضا در نقش بلا گردان ظاهر شود و سپس ، این وظیفه به پدر و چندی بعد به فرزندان واگذار گردد.
خانواده سالم و موفق مجموعه ای است كه در آن ، همه ی اعضاء موفق هستند وهمه ی مناسبات میان افراد آن،روال طبیعی و موفقی دارد. اعضای این خانواده می توانند از قدرت های انسانی خود استفاده كنند. آنها از این قدرتها برای مشاركت و تعاون و ارضاء نیازهای فردی و جمعی خود استفاده می كنند.خانواده سالم خاك سالمی است كه در آن افراد رشد سالم دارند و انسانها بالغ می شوند .البته رسیدن به این مهم مشمول نكات زیر است :
الف – خانواده ، واحدی برای رشد و بقاست.
ب – خانواده مكانی است كه نیازهای احساسی و عاطفی همه اعضای خود را تأمین می كند، از جمله ی این متغیرها می توان به تعادل میان استقلال و وابستگی اشاره كرد.
ج- خانواده سالم رشد و اعتلای همه اعضای خود، از جمله پدر و مادر را در نظر می گیرد.
د- خانواده مكانی است كه درآن عزت نفس ایجاد می شود.
هـ – خانواده ، واحد مهمی در اجتماع است و برای جامعه ای كه قصد دوام دارد حائز اهمیت است .
و – خانواده خاكی حاصلخیز برای پرورش انسانهای بالغ است .
انسان بالغ كسی است كه تفاوت میان خود و دیگران را درك می كند و از هویت برخوردار است . شخصی با این خصوصیات می تواند بی آنكه به خانواده خود متصل باشد با آنها روابط معنی دار ایجاد كند.
مقررات در خانواده های موفق روشن است . زن و شوهر از تفاوت های رفتاری ، ارتباطی و نگرش خانواده های خود آگاهند و آنها را بدون تعصب و بی آنكه به درست بودن یا نبودن آن كاری داشته باشند می پذیرند و متفاوت بودن آنها را تصدیق میكنند . زن و شوهر هر كدام در جهت یافتن راه حل های مسالمت آمیز قدم برمی دارند. البته این هرگز به معنای آن نیست كه تضاد و اختلافی میان آنها بروز نمی كند. ظرفیت قبول تفاوت و مواجهه ی منطقی با تضادها و اختلاف ها نشانه ی صمیمیت و نشانه ی خانواده سالم است ، اختلاف سالم چنانچه مورد استفاده درست قرار گیرد، مفید و سازنده است . در یک ازدواج موفق ، زن و شوهر متعهدند كه بر سر تفاوت های خود به توافق برسند . در تضاد و اختلاف باقی نمی مانند و به این هم تن نمی دهند كه با هم بحث و مخالفت نكنند. به جای آن برای مصالحه و صمیمت تلاش میكنند. با هم گفتگو كردن بخشی از تماس و مصالحه است . زوج های موفق هم با هم درگیر می شوند؛ اما با اختلافات خود برخورد منصفانه می كنند.
چگونه می توان در برابر اختلافات، برخورد منصفانه داشت و خانواده سالمی را ایجاد کرد؟
1- جرئت داشتن به جای پرخاشگری
2- توجه به زمان اكنون و اجتناب از مراجعه به سوابق امر
3- اجتناب از پرگویی و نپرداختن به جزئیات
4- اجتناب از داوری
5- صداقت داشتن و توجیه واقعیت ها به جای كمال طلبی
6- اجتناب از سرزنش
7- گوش كردن پویا
8- پرداختن به یك موضوع بخصوص در هر زمان
9- توجه به راه حل به جای تلاش برای اثبات نظریه خود
در خانواده موفق مقررات پنهان ، مطرح و بررسی می شود. آنچه مطرح ناشدنی باقی می ماند بسیار جزئی است. در این شرایط فرزندان خانواده تحت تأثیر باورهای ناگفته ی پدر و مادر آسیب نمی بینند.
در یك رابطه ی زناشویی سالم ، اتصال و وابستگی به دلیل میل است و نه صرفاً از روی نیاز، در این شرایط هر كدام در جهت و جانب كامل شدن كم و بیش در حركتند . زن و شوهری كه از كامل بودن یکدیگر حمایت و حراست می كنند به هم میپیوندند و رشد می كنند . هر كدام با كم كردن كنترل ، انتقاد ، سرزنش و داوری به رشد دیگری كمك می كند. در خانواده های زنده و بالنده ، به طورمداوم شاهد الگوهای متفاوتی هستیم . ارتباط ها مستقیم ، واضح ، صریح و صمیمانه است . قاعده ها قابل انعطاف ، انسانی ، مقتضی و دستخوش تغییر است و پیوند با اجتماع نیز بارز و امید بخش می باشد.
نوشته های مشابه
ایمن سازی خانه برای کودکان نوپا
روش های پیشگیری از مسمومیت کودکان در خانه
آموزش مدیریت زمان به کودکان توسط والدین
